I znów użyłem nazwy czcionka zamiast font, jednak jak już o tym pisałem, pozwala mi na to konwencja o ile robi się to świadomie nie ma w tym nic nie poprawnego. Przechodząc do tematu myślę, że doświadczeniem każdego użytkownika komputera, nie tylko specjalisty od liter, grafiki komputerowej i DTP, ale także właśnie zwykłego użytkownika komputera może być konsternacja wywołana "efektem" różnej wielkości czcionki (fontów), które ustawione są w tym samym rozmiarze.

Najlepszym tego przykładem jest zestawienie dwóch systemowych fontów: Arial i Times New Roman w rozmiarze 12 punktów. Od razu widać, że coś jest nie tak. Niby ten sam rozmiar pisma a jednak Times wydaje się być mniejszy od Ariala. Aby potwierdzić przypuszczenia zestawię literę "e" w rozmiarze 72 punktów. I rzeczywiście, proste doświadczenie potwierdza przypuszczenia, że Times jest nieco mniejszy. O co tu chodzi? Co jest grane? Jak rozmiar wyrażony w punktach ma się do tych różnych krojów pisma? Czyżby inne sposoby pomiaru zadecydowały o tym? Są różne jednostki punktów? Nic podobnego.

Odpowiedź jest bardzo prosta. Rozmiar fontów podany został w punktach, ale dotyczy pola na którym została zaprojektowana litera. Aby lepiej wyjaśnić to zjawisko, jak to bywa często w przypadku typografii, trzeba odwołać się do przeszłości, tradycji kiedy to mieliśmy do czynienia z czcionkami a nie fontami, które potocznie tylko nazywa się teraz czcionkami.


Otóż czcionka zbudowana była np. z metalowego słupka i wielkość tego słupka (klocka) wyrażona była właśnie w punktach. Miejsce jakie zajmował znak mogło być różne z uwzględnieniem na wydłużenia górne i dolne, oraz na odsadki, które sprawiają, że w składzie litery nie stykają się ze sobą. Także i dziś gdzie nie tworzy się już czcionek metalowych, tylko cyfrowe ich odpowiedniki, czyli fonty również zbudowane są na wirtualnym polu o określonej wysokości wyrażonej w punktach. Do tego trzeba pamiętać, że każdy font jest inaczej zaprojektowany, ma swoje własne strukturalne właściwości takie jak grubość, szeryfy czy proporcje.

Jak zestawiać ze sobą fonty?

Z tego też powodu mamy trochę utrudnione życie, bo jeśli zechcemy zestawić w jednym dokumencie dwa różne kroje, to powinniśmy brać pod uwagę ich optyczną wielkość a nie rozmiar podany przez komputer. Dlatego lepiej jest dostosować wielkość jednego z fontu do drugiego. W przeciwnym razie uważny czytelnik gdy spostrzeże, że fonty nie są starannie dobrane pod względem wielkości może to po prostu uznać za błąd. A wiadomo, w projekcie typograficznym nie ma nic gorszego niż przypadkowość.